سنگدانه های بتن
سنگدانه ها (شن و ماسه) به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده، بیشترین حجم بتن را احاطه کردهاند و عمیقاً عملکرد تازه و سخت شدۀ بتن را تحت تأثیر خود قرار میدهند. فارغ از مقاومت، انتخاب سنگ دانه های مناسب برای کل ساختار بتن از درجه اهمیت ویژهای برخوردار است. از جمله مهمترین پارامترهای مؤثر بر عملکرد بتن، چگالی انباشتگی و تطابق توزیع اندازه ذرات (دانه بندی) در مخلوط سنگدانه های مصرفی است. انباشتگی مؤثر سنگ دانه ها (شن و ماسه) موجب بهبود خواص مهندسی میشود که عبارتند از: مقاومت، مدول الاستیسیته، خزش و جمع شدگی. دیگر عوامل مؤثر بر روی بهرهوری انباشتگی، شکل و بافت سنگدانه ها است.
متأسفانه در اکثر مواقع، تهیۀ سنگدانه ها توسط مجریان با تجربه فنی کم و یا بی تجربه انجام میشود و عمدتاً هزینه مواد در اولویت اوّل قرار میگیرد. متأسفانه تأمین و عرضۀ سنگ دانه ها برای یک پروژۀ قریب الوقوع صرفاً بر اساس قیمت است و سپس به نسبتهای مواد پرداخته میشود (حکایت ضربالمثل خریدن ارابه قبل از اسب). در نتیجه، فرآورده های ارائه شده از درجۀ کیفیت ضعیفتری برخوردار هستند و در حد انتظار نیستند. در مواردی که در انتخاب اوّل، سنگدانه های نامناسبی انتخاب شود، غیر معقول است که مخلوط بتن بهطور مطلوب تولید شود. از این رو، هزینۀ تمام شدۀ مخلوط بتن بیشتر از زمانی است که در مرحله اوّل سنگدانه های مناسب انتخاب شده باشند.
در انتخاب سنگدانه های بتن نباید صرفاً توانایی تأمین مقاومت مبنایی برای گزینش باشد. سنگدانه ها نه فقط برای مقاومت، بلکه باید با توجه به تمامی خواص لازم انتخاب شوند.
پس از اینکه ذرات سنگی بر اثر هوازدگی از سنگ مادر جدا شدند توسط عوامل مختلفی که مهمترین آن آب است به پایین دست حمل می شوند. مقدار و اندازه ذرات حمل شده به انرژی محیط بستگی دارد. جابهجایی مواد در رودخانه به یکی از سه صورت محلول، معلق (لای و رس) یا غلتیدن و جهیدن در بستر جریان (ماسه و شن و ذرات درشت تر) است.
برخورد مداوم دانه ها به یکدیگر و بستر رود باعث سایندکی و گردشدگی هرچه بیشتر آن ها میشود. مقدار گردشدگی عمدتا به جنس ذره و فاصله حمل آن بستگی دارد. افزایش مقدار آب و سرعت جریان دو عامل موثر در بالا بردن ظرفیت حمل رودخانهاند. از اینرو در هر جا انرژی رود کاهش پیدا کند آنچه را که دیگر قادر به حملش نیست در بستر خود بر جای خواهد گذارد. در چنین شرایطی امتداد ذرات درشتتر و بعد به تدریج ذرات ریزتر ته نشین میشوند. در نتیجه ممکن است ذراتی که در یک نقطعه تهنشین میشوند یک اندازه بوده و یا از دامنه اندازه های متفاوتی برخوردار باشند.
در نواحی کوهستانی حجم مواد راسب شده توسط رودخانه کم و ذرات، درشت و گوشه دارند. این رسوبات ممکن است از هر نوع سنگ و پا هر درجه مقاومت مکانیکی و خواص ژئوتکنیکی باشند. از طرفی آبرفت های قسمت های پایانی رود، به علت انرژی کمی که آب در این نواحی دارد، عمدتا از لای و روس درست شده است. با توجه به نکات فوق بهترین مصالح خرده سنگی را می توان در محدوده میانی یک رودخانه پرآب و پرانرژی جستجو کرد. قسمت اعظم شن و ماسه مصرفی کشورما از منابع آبرفتی بستر رود ها تامین میشود. ویژگی دیگر این آبرفت ها قابل ترمیم بودن آن هاست، به این نحو که بخش های استخراج شده در فصل سیلاب توسط رود جایگزین میشود.
وقتی رودخانهای از درهای پرشیب بطور ناگهانی وارد درهای کم شیب یا منطقهای مسطح و یا دشت میشود، بخشی از بار خود را برجای میگذارد. گسترش افقی این رسوبات معمولا بهمن و نسبتا کوتاه و به شکل مخروط باز شدهای است که راس آن متوجه بالای رود است. رسوبات این مخروط های آبرفتی که به آن «مخروط افکنه» هم میگویند، از راس به سمت قاعده نوعی جورشدگی را نشان میدهند.
رسوباتی که در زمان سیل در دشت های سیلابی برجای گذارده میشوند، علاوه بر جورشدگی کم و ریزی دانههایشان حاوی مواد آبی حاصل از فرسایش و شستشوی خاک های نواحی بالا دستاند. از اینرو، اینگونه آبرفت ها کمتر جهت تامین شن و ماسه ساختمانی استفاده می شوند و در صورت لزوم نیاز به دانه آرایی و شستشوی فراوان دارند. پهنتر شدن بستر رودخانهها در پایین رود که شیب رودخانه کم است، با تشکیل پیچ و خم هایی همراه است که به آنها اصطلاحا «مثانور» گفته میشود.
در طرف محدب بخش خمیده رود، به دلیل سرعت کم، جریان، آبرفت هایی گذارده میشود. این رسوبات بیشتر از ماسه ریز و گاه ذرات درشتتراند. از آن دسته از رسوبات مثانورها که از گسترش زیاد و مشخصات مناسب برخوردار باشند، میتوان مصالح خرده سنگی ریزدانه، مخصوصا برای تهیه ملات، بدست آورد.
منبع:
گروه ایران بتن - بتن آماده - قطعات پیش ساخته و صنایع وابسته
اینستاگرام گروه ایران بتن: https://www.instagram.com/irconcrete_group/
توییتر گروه ایران بتن: https://twitter.com/21L4U54xzBikjBv?s=08
تلگرام گروه ایران بتن: https://t.me/irconc
فیسبوک گروه ایران بتن: https://www.facebook.com/irconcretecom/
گروه ایران بتن - بانک اطلاعات صنعت بتن ایران صنایع وابسته به آن. سیمان، سنگدانه، شن و ماسه، مواد افزودنی بتنی، الیاف، بتن آماده و قطعات پیش ساخته آزمایشگاه. مشاوره تخصصی خرید و فروش و تولید انواع بتن آماده و قطعات بتنی پیش ساخته
دیجیتال مارکتینگ صنعت بتن